Lista artykułów naukowych

Istnieją tysiące badań i artykułów naukowych na temat dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości (DID). Inne określone zaburzenie dysocjacyjne (OSDD) doczekało się ich znacznie mniej, a niezaburzona mnogość jeszcze rzadziej cieszy się zainteresowaniem środowiska naukowego. Do poniższej listy będziemy dodawać tylko te polskie oraz te najbardziej znane i/lub według nas najistotniejsze dla naszej społeczności artykuły i badania. Część z nich może być trudna do zrozumienia, dlatego w naukowych dowodach mnogości znajdziecie napisane prostszym językiem opracowania wyników najważniejszych z nich.

Uwaga: większość poniższych artykułów rozważa mnogość jako posiadanie wielu części osobowości u jednej osoby lub w sysmedyczny sposób. Artykuły bez publicznego dostępu mogą zawierać nieznane nam triggerujące treści.

• Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości jako problem interdyscyplinarny. Część I - aspekty psychiatryczne i psychologiczne. Elżbieta Burdzik, Marcin Burdzik, 2023 – zawiera trochę błędów (np. że w każdym momencie kontrolę sprawuje tylko jedna współjednostka), ale to do tej pory chyba najlepsze podsumowanie najważniejszych informacji o dysocjacyjnym zaburzeniu tożsamości w języku polskim. Ostrzeżenie: podaje fuzję ostateczną jako jedyną opcję leczenia, poświęca kilka akapitów argumentacji, dlaczego nie powinno się mówić „osobowości”, tylko „części osobowości”.


• Dysocjacyjne zaburzenie osobowości jako szeroki zakres mechanizmów obronnych u dzieci z przebytą traumą we wczesnym dzieciństwie, Marta Cudzik, Ewelina Anna Sroka, Marcin Olajossy, 2019 – wytłumaczenie DID jako mechanizmu obronnego wobec traumatycznych wydarzeń. Polski tekst jest dostępny poniżej angielskiego. Ostrzeżenie: porusza temat przemocy, w tym przemocy seksualnej i szczególnie okrutnej przemocy


• Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (osobowość mnoga) — powszechniejsze niż wcześniej sądzono, Wiktor Orlof, Karolina Maria Wilczyńska, Napoleon Waszkiewicz, 2018 – względnie krótkie podsumowanie podstawowych informacji na temat DID i opis trzech przypadków tego zaburzenia. Ostrzeżenie: podaje fuzję ostateczną jako jedyną opcję leczenia.
  Streszczenie

  Objawy dysocjacyjne stanowią element obrazu klinicznego wielu zaburzeń psychicznych. W niniejszej pracy dokonano przeglądu klinicznych, fenomenologicznych i epidemiologicznych danych dotyczących zaburzenia, a także zaleceń co do diagnostyki oraz postępowania terapeutycznego u pacjentów z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości. Dysocjacyjne zaburzenia osobowości (DID) polega na wytworzeniu się dodatkowych osobowości przejmujących kontrolę nad zachowaniem człowieka. Zakłócenie tożsamości wiąże się z wyraźną nieciągłością poczucia siebie i poczucia woli. Zakłóceniu temu towarzyszą zmiany afektu, zachowania, świadomości, pamięci czy percepcji. Etiologia zaburzenia nie jest do końca poznana, jednak wyniki dotychczas przeprowadzonych badań wskazują na doświadczenie ciężkiej traumy jako najpoważniejszy czynnik etiologiczny. Mechanizm dysocjacji pozwala na uniknięcie odczuwania negatywnych emocji, w odpowiedzi na czynnik traumatyzujący. Wyniki badań wskazują także na udział czynników genetycznych w patogenezie zaburzenia. Częstość występowania zaburzeń dysocjacyjnych osobowości szacuje się średnio na około 1% w badaniach środowiskowych, częściej wśród kobiet niż mężczyzn. Wyniki badań sugerują, że DID nie jest rzadkim zaburzeniem, a jego częstość występowania można porównać do częstości pojawiania się schizofrenii w populacji ogólnej. Psychoterapia stanowi podstawę leczenia zaburzeń dysocjacyjnych. Leczenie farmakologiczne pełni rolę wspomagającą, a jego rodzaj zależy od objawów prezentowanych przez danego pacjenta. Wiele aspektów dotyczących DID pozostaje wciąż niezbadanych, mimo że pierwsze wzmianki o DID w literaturze pochodzą sprzed ponad stu lat. Wielu lekarzy psychiatrów wciąż podaje w wątpliwość istnienie dysocjacyjnych zaburzeń osobowości, inni zaś nie podejmują się ich rozpoznawania.



• Podzielony umysł – podzielony mózg. Neurobiologiczne podłoże dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości z perspektywy teorii układów dynamicznych, Jakub Skałbania, Karolina Polewik, Igor Pietkiewicz, Radoslaw Tomalski, 2021 – wyjaśnienie istnienia wielu świadomości w jednym mózgu z neurobiologicznej perspektywy. Bardzo wartościowy, ale może być trudny do zrozumienia dla osoby nie posiadającej dużej wiedzy w tej dziedzinie.
  Streszczenie

  Wyjaśnienie biologicznego podłoża dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości pozostaje jednym z największych wyzwań współczesnej neuronauki. Nie mniejszy problem stanowi kliniczny aspekt zaburzenia. Trudność w leczeniu wynika zarówno ze złożonego i osobniczego charakteru dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości, jak i z niedostatecznych modeli biopsychologicznych, na których bazie dałoby się stworzyć uniwersalną procedurę terapeutyczną. Zdecydowana większość badań neuroobrazowych wykonywanych u osób z diagnozą dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości okazuje się niekonkluzywna – nieprawidłowości poszczególnych struktur mózgu, na które wskazują liczni autorzy, nie tłumaczą całego spektrum objawów. Ponadto część wyników badań stoi ze sobą w sprzeczności. Istotnym problemem jest skompletowanie odpowiedniej grupy badawczej; większość badań neuroobrazowych dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości ma charakter studium przypadku. Niektóre metaanalizy wskazują też na wysoką heterogeniczność badań – pacjenci z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości zazwyczaj cierpią na wiele zaburzeń współwystępujących, co utrudnia interpretację danych eksperymentalnych. Współcześnie uważa się, że bardziej informatywne mogą okazać się badania nad wpływem traumy dziecięcej na rozwój układu nerwowego i dynamikę funkcjonalną ośrodkowego układu nerwowego na późniejszych etapach życia. W niniejszej pracy dokonano krótkiego przeglądu badań nad neurobiologicznym podłożem dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu traumy dziecięcej na rozwijający się ośrodkowy układ nerwowy. Skupiono się na hipotezach próbujących uchwycić specyficzną dynamikę aktywności neuronalnej prowadzącej do fragmentaryzacji pracy sieci neuronowych. W analizie problemu wykorzystano pojęcia z zakresu teorii układów dynamicznych.



• Odpowiedzialność karna sprawcy z naprzemiennym rozszczepieniem osobowości, Anna Golonka, 2023. Ostrzeżenie: porusza temat gwałtów i sadystycznych morderstw.
  Streszczenie

  Opracowanie zostało poświęcone problematyce odpowiedzialności karnej sprawcy z konwersyjnymi zaburzeniami tożsamości. Jego celem jest więc ukazanie dylematów, jakie rodzi rozdwojenie jaźni w kontekście niepoczytalności sprawcy czynu zabronionego. Bazując na przykładzie Kennetha Bianchiego (analiza przypadku), ukazano trudności związane ze zdiagnozowaniem tego zaburzenia i konsekwencje tego w odniesieniu do odpowiedzialności karnej. Z kolei metodę analityczno-dogmatyczną wykorzystano przy podjęciu rozważań nad kwestią związaną z uznaniem tych zaburzeń za określoną kategorię przyczyn stanu, o którym mowa w art. 31 § 1 k.k. Niezależnie od tego, w opracowaniu zaprezentowano jednak również takie podejście do tego zagadnienia, które odbiega od dotychczas prezentowanego w literaturze przedmiotu. Wyciągnięte na tej podstawie wnioski pozwalają zarazem na wypełnienie pewnej luki, jaką w polskim piśmiennictwie prawnokarnym stanowi brak opracowań dotyczących tytułowej problematyki.

• Spór o osobowość mnogą: zagadnienie teoretyczne, czy praktyczne?, Maria Golczyńska, Sylwia Stankiewicz, 2006. (Brak publicznego dostępu)
  Streszczenie

  Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (DID) zwane jest też osobowością mnogą lub wieloraką (MPD). Ze względu na niską częstotliwość występowania i trudność w obserwacji jest w Polsce rzadko diagnozowane. Autorki umieściły omawiane zaburzenie w kontekście historycznym, nawiązując do pierwszych wzmianek o dysocjacji z XVIII w. Następnie scharakteryzowano osobę dysocjacyjnie zaburzoną oraz poszczególne kategorie osobowości u pacjenta z DID (osobowość pierwotna, osobowość alternatywna, fragmentaryczna oraz gospodarz). Przedstawiono kryteria diagnozy, a także różnicowano dysocjacyjne zaburzenie tożsamości z innymi zaburzeniami: stresowym zaburzeniem pourazowym (PTSD) oraz osobowością z pogranicza (BPD). Postawiono tutaj hipotezę, według której zaburzenia dysocjacyjne korelują z traumą doświadczoną w dzieciństwie, a PTSD koreluje z traumatycznym przeżyciem występującym w późniejszym okresie życia. Ponadto zaprezentowano współcześnie najczęściej stosowane narzędzia do badania dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości: Skalę Przeżyć Dysocjacyjnych (DES) oraz kwestionariusz mierzący somatoformiczną dysocjację (SDQ). Na koniec, na podstawie literatury, przedstawiono metody leczenia DID: hipnoterapię oraz nagrywane sesje terapeutyczne. Autorki są zdania, iż "przełączanie" jednej osobowości w drugą w DID ma charakter adaptacyjny (pojawia się w zależności od potrzeb adaptacyjnych).



• Trauma jako czynnik sprawczy dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości, Aleksandra Leja, 2021. (Brak publicznego dostępu)
  Streszczenie

  Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości jest ciężkim zaburzeniem psychicznym, które przez swoją specyfikę wzbudza wiele kontrowersji. Ostatnimi czasy obserwuje się wzrost jego powszechności, jednak nie jest jasne, czy jest to wynik faktycznego zwiększenia liczby przypadków, czy może efekt samego rozpowszechnienia informacji o zjawisku i błędnych diagnoz. W mojej pracy przyglądam się temu zaburzeniu i roli traumy w jego powstawaniu, przedstawiam sposoby radzenia sobie z nim, przypadki oraz kontrowersje jego dotyczące. Większość mojej pracy oparta jest na artykułach naukowych z zakresu psychologii. Oprócz sprawozdania z przeglądu literatury zamieściłam również swoje odniesienie się do przedstawionych informacji i do teorii pourazowej, którą wyjaśnia się dysocjacyjne zaburzenie tożsamości.



• Fact or Factitious? A Psychobiological Study of Authentic and Simulated Dissociative Identity States, A. A. T. Simone Reinders, Antoon T. M. Willemsen,Herry P. J. Vos, Johan A. den Boer, Ellert R. S. Nijenhuis, 2012. Ostrzeżenie: opisuje w szczegółach pozycję osób, które utrzymują, że DID nie jest prawdziwym zaburzeniem.
  Tłumaczenie streszczenia

  Tło: dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (DID) jest kwestionowanym zaburzeniem psychicznym. Wyniki badań i obserwacje kliniczne sugerują, że DID jest autentycznym mentalnym zaburzeniem powiązanym z czynikami takimi jak traumatyzacja i zaburzone przywiązanie. Przeciwny pogląd twierdzi, że DID istnieje z powodu skłonności do fantazji, sugestywności, sugestii i odgrywania ról. W tym badaniu sprawdzamy, czy zależne od stanu psychobiologiczne cechy dysocjacyjnej tożsamości w DID mogą być wywołane w mocno lub słabo skłonnych do fantazji jednostek poprzez poinstruowane i motywowane odgrywanie ról oraz sugestię.

  Metodologia/główne odkrycia: osoby z DID oraz mocno i słabo skłonne do fantazji próby kontrolne były badane w dwóch różnych typach stanów tożsamości (neutralnych i powiązanych z traumą) w dwóch paradygmatach wyobraźni kierowanych skryptem autobigraficznego wspomnienia (neutralnego lub powiązanego z traumą). Próby kontrolne zostały pointruowane do odrgywania dwóch stanów tożsamości z DID. Dwadzieścia dziewięć obiektów brało udział w badaniu: 11 osób z DID, 10 mocno skłonnych do fantazji prób kontrolnych symulujących DID i 8 słabo skłonnych do fantazji prób kontrolnych symulujących DID. Pozyskano autonomiczne i subjektywne reakcje. Różnice pomiędzy psychofizjologicznymi i neuronalnymi wzorami aktywacji wystąpiły pomiędzy osobami z DID i zarówno mocno, jak i słabo skłonnymi do fantazji próbami kontrolnymi. To jest, stany tożsamości w DID nie były przekonująco odegrane przez próby kontrolne symulujące DID. A więc, istotne różnice w regionalnym przepływie krwi w mózgu i psychofizjologicznych reakcjach dla różnych typów stanów tożsamości u osób z DID nadal pozostawały po wykluczeniu symulowania DID.

  Wnioski/znaczenie: Rezultaty sprzeciwiają się pomysłowi, że różnice pomiędzy różnymi typami dysocjacyjnych stanów w DID mogą być wytłumaczone przez dużą skłonność do fantazji, motywowane odgrywanie ról oraz sugestię. Wskazują na to, że DID nie powstaje w socjokulturalny (np. jatrogenny) sposób.



• Dissociative part-dependent biopsychosocial reactions to backward masked angry and neutral faces: An fMRI study of dissociative identity disorder, Yolanda R. Schlumpf, Ellert R.S. Nijenhuis, Sima Chalavi, Ekaterina V. Weder, Eva Zimmermann, Roger Luechinger, Roberto La Marca, A.A.T. Simone Reinders, Lutz Jäncke, 2013.
  Tłumaczenie streszczenia

  Cel: teoria strukturalnej dysocjacji osobowości (TSDP) proponuje, że osoby z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości (DID) są zablokowane w traumatycznych wspomnieniach jako „emocjonalne części” (EP), ale mentalnie unikają tych wspomnień jako „pozornie normalne części” osobowości (ANP). Przetestowaliśmy hipotezę, że ANP i EP posiadają różne biofizyczne reakcje na podświadomie przedstawione zdenerwowane i neutralne twarze, i że osoby aktorskie poinstruowane i zmotywowane do symulowania ANP i EP reagują w inny sposób.

  Metody: kobiety z DID i dopasowane zdrowe aktorki (CON) zostały jako ANP i EP (DIDanp, DIDep, CONanp, CONep) kolejno wystawione na widok zamaskowanych neutralnych i zdenerwowanych twarzy. Aktywacja ich mózgów była mierzona za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego. Każda z masek w czarne i białe kropki, poprzedzających i następujących po twarzach, miała kolorową kropkę pośrodku, ale w różnych kolorach. Uczestniczki zostały poinstruowane, żeby nacisnąć przycisk natychmiast po zauważeniu zmiany koloru. Stan lęku był mierzony po każdej próbie za pomocą STAI-S. Ostateczna statystyczna analiza została przeprowadzona dla 11 pacjentek z DID i 15 aktorek dla różnic w aktywności neuronowej oraz dla 13 pacjentek z DID i 15 aktorek dla różnic w zachowaniu i danych psychometrycznych.

  Wyniki: różnice pomiędzy ANP i EP u pacjentek z DID i pomiędzy DID a CON w dwóch dysocjacyjnych częściach osobowości były ogólnie większe przy neutralnych niż przy zdenerwowanych twarzach. Najdłuższe czasy reakcji (RTs) zaobserwowano u DIDep przy ekspozycji na neutralną twarz. W porównanio do DIDanp, DIDep były powiązane z większą aktywacją zakrętu przyhipokampowego. Po zobaczeniu neutralnej twarzy i w porównaniu do CONep, DIDep wykazywały większą aktywację pnia mózgu, regionów wrażliwych na twarze i obszarach powiązanych z ruchem. DIDanp wykazywały zmniejszoną aktywność całego mózgu przy neutralnych i zdenerwowanych twarzach. Nie występowały znaczące różnice w stanie lęku. CON nie były w stanie biofizycznie symulować prawdziwych ANP i EP.

  Wnioski: osoby z DID wykazują zależne od dysocjacyjnych części biofizyczne reakcje na zamaskowane neutralne i zdenerwowane twarze. Jako EP, są ponadaktywowane, a jako ANP niedoaktywowane. Wyniki wspierają TSDP. Znaczące kliniczne implikacje są omawiane.



• Clinical Presentations of Multiple Personality Disorder, Richard P. Kluft, M.D., 1991. Dostępny wyłącznie w formie zdjęć oryginalnego wydania, z tekstem niedostępnym dla czytników ekranowych. Ostrzeżenie: porusza temat wykorzystywania seksualnego, przemocy wewnątrz sytemu, uzależnienia od alkoholu, zostawienia przez bliską osobę, traktuje fuzję ostateczną jako jedyną opcję leczenia, cytuje tekst nazywający zainwestowanie w swój system narcystycznym, podkreśla, że „osobowości nie są osobami”.
  Tłumaczenie streszczenia

  Jawna manifestacja spolaryzowanych i drastycznie różnych osobowości, od dawna uznawana za typową dla osobowości wielorakiej (MPD), jest właściwie rzadką prezentacją tego zwykle niejawnego i dobrze ukrytego zaburzenia. Aby poznać cechy charakterystyczne MPD należy przyjrzeć się naturze osobowości, ich funkcjom i sposobom, w jakie są ze sobą powiązane. Istnieje wiele interaktywnych strategii, w których przekazanie wykonawczej kontroli nad ciałem od jednej osoby alterowej do innej nie występuje, a osobowości wywierają swój wpływ na skryte sposoby. Mając te rzeczy na uwadze, można sklasyfikować kilka typów prezentacji powszechnie wykazywanych przez osoby leczone z MPD, oraz, będąc uzbrojonym w taką świadomość, podnieść swoje kliniczne podejrzenia co do możliwej obecności MPD u danej osoby leczonej.



• Psychophysiologic Aspects of Multiple Personality Disorder, Philip M. Coons, 1988. Ostrzeżenie: porusza tematy przemocy fizycznej i samookaleczania.
  Tłumaczenie streszczenia

  Osobowość wieloraka była kojarzona z wyraźną psychofizjologiczną zmiennością, odkąd tylko wykonano pierwsze dokładne, kliniczne obserwacje tego zaburzenia. Fizyczne objawy powiązane z osobowością wieloraką to między innymi bóle głowy, objawy konwersyjne, zmiany głosu, padaczkopodobna aktywność, niewyjaśniony ból lub niewrażliwość na ból, zmiany dominującej ręki lub stylu pisma, kołatania serca, zmiany oddychania, żołądkowo-jelitowe zaburzenia, w tym bulimia i anoreksja, niereguralności cyklu menstruacyjnego, dysfunkcja seksualna i dermatologiczne objawy, w tym nietypowe reakcje alergiczne i różniące się reakcje na leki. Wczesne badania naukowe dotyczące reakcji skórno-galwanicznej w związku z osobowością wieloraką zostały przeprowadzone przez Prince'a w początkach dwudziestego wieku. Po 1970 nastąpiło odrodzenie zainteresowania osobowością wieloraką, przejawiające się między innymi wyrafinowanymi badaniami fizycznych objawów, aktywności fal mózgowych, potencjałów elektryczncyh powstających w odpowiedzi na bodźce wzrokowe, regionalnego przepływu krwi w mózgu, refrakcji oka, aktywności mięśniowej, aktywności sercowej i oddechowej, reakcji skórno-galwanicznej i procesu zamian. Oprócz opisywania tych badań, etiologia osobowości wielorakiej i kierunki dla przyszłych badań zostaną omówione.



• The dream character as prototype for the multiple personality alter, Deirdre Barrett, 1995. Ostrzeżenie: porusza temat koszmarów sennych i prób samobójczych.
  Tłumaczenie streszczenia

  Ten artykuł opisuje podobieństwa stanów snu i MPD, włączając w to amnezję i inne zmiany w pamięci. Sugeruje, że postać ze snu, jako halucynowana projekcja aspektów „ja” osoby, może być postrzegana jako prototyp altera w MPD. Śnienie może być nawet bardziej dosłownym poprzednikiem, którego fizjologiczne mechanizmy dla amnezji i tworzenia alternatywnych tożsamości są rekrutowane do rozwinięcia MPD. Istnieje wiele poznawczych i osobowościowych procesów, które operują poza świadomością i zwyczajnie można je zaobserwować głównie w snach. Poważna wczesna trauma może zmutować lub nadmiernie rozwinąć te zdysocjowane części i wywołać je do „obudzenia się” i funkcjonowania w zewnętrznym świecie. Opiszemy, jak ten model snu przypomina obserwowane zjawisko MPD bardziej bezpośrednio, niż wyjaśnienia polegające na procesach związanych z marzeniami dziennymi.



• Dreams in Multiple Personality, Deirdre Barrett, 1996. Dostępny wyłącznie w formie zdjęć oryginalnego wydania, z tekstem niedostępnym dla czytników ekranowych. Ostrzeżenie: porusza temat wykorzystywania seksualnego, przemocy, w tym przemocy wobec zwierząt, myśli samobójczych i różnego rodzaju koszmarów sennych.


• The Phenomenology and Treatment of Extremely Complex Multiple Personality Disorder, Richard P. Kluft, M.D., 1988 – opisuje bardzo duże systemy, w tym największy potwierdzony w literaturze naukowej przypadek liczący ponad 4500 osób alterskich. Ostrzeżenie: wspomina o przemocy, w tym seksualnej i rytualnej (bez większych szczegółów), traktuje fuzję ostateczną jako jedyną opcję leczenia i opisuje przypadek leczenia systemu, który wydaje się tej fuzji nie chcieć.
  Tłumaczenie streszczenia

  Współczesne doniesienia wskazywały, że średnia liczba osobowości u ostatnio opisanych osób leczonych z osobowością wieloraką (MPD) jest większa niż podawana w starszej literaturze. Nieduża część tych osób leczonych demonstruje ekstremalną złożoność. Grupa 26 osób z 26 lub więcej osobowościami i pod obserwacją przez minimum trzy lata została zbadana. Ich prezentacje, powody, które wydają się leżeć u podstaw ich złożoności, oraz przebiegi ich leczenia są omawiane. Rezultaty wskazują na to, że ta grupa osób leczonych jest różnorodna, z niektórymi z nich wykazującymi gotowość do wyleczenia, a innymi okazującymi się dość opornymi. Obserwacje, które wyglądają na konstruktywne w leczeniu takich osób są zaoferowane. Koncept osobowości jest omawiany i alternatywny opis jest eksplorowany. Użyteczność paradygmatów i metafor podziałów i dywizji jako heurystk pozwalających zrozumieć MPD jest wystawiona na próbę, i paradygmat/metafora podwajania i rekonfiguracji jest zaoferowany do dalszych badań.



• Introducing Plurals, Elizabeth Schechter, 2024 – przyjmuje własne definicje niektórych używanych w społeczności określeń, ale pomijając ten fakt zawiera jedno z najlepszych wytłumaczeń mnogich doświadczeń w naukowej literaturze. Ostrzeżenie: rozważa argumenty za i przeciw możliwości istnienia wielu osób w jednym ciele i innych doświadczeń, w tym samej możliwości posiadania przez kogokolwiek jakiegoś „ja”.
  Tłumaczenie streszczenia

  Ten artykuł wprowadza nowy przypadek obecności wielu osób w jednym ciele do filozoficznej literatury o osobistej tożsamości. Osoby mnogie są istotami ludzkimi, które identyfikują się jako wiele osób dzielących jeden mózg. Rozważam znaczenie twierdzenia o mnogiej tożsamości i podejmuję próbę powiedzenia czegoś o jego fenomenologicznej podstawie. Argumentuję, że sensowne jest opisywanie osób mnogich biorąc pod uwagę ich wspólną tożsamość, pomimo ich etiologicznej różnorodności, oraz oferuję możliwe wytłumaczenia nakładania się na siebie mnogich, transpłciowych i autystycznych populacji. Artykuł ani nie broni, ani nie odrzuca twierdzenia o mnogiej tożsamości, ale argumentuje, że z jednej strony nie jest on bezspornie urojeniem, a z drugiej strony, że próba zrozumienia go z zewnętrznej perspektywy wiąże się z pewnymi trudnościami.



• Exploring the Utility and Personal Relevance of Co-Produced Multiplicity Resources with Young People, Sarah Parry, Zarah Eve, Gemma Myers, 2021. Ostrzeżenie: endofobia w odpowiedziach niektórych osób uczestniczących.
  Tłumaczenie streszczenia

  Wielorakość, doświadczenie posiadania więcej niż jednego „ja” w ciele, jest niedostatecznie zbadanym aspektem zdrowia psychicznego młodych osób. Celem tego badania było poznanie opinii osób eksperckich z doświadczenia z próbki społeczności na temat dwóch konkretnych materiałów: współtworzonego podręcznika samopomocowego o wielorakości dla osób nastoletnich oraz zbioru wskazówek, jak traktować osobę identyfikującą się jako „wieloraka”. 34 osoby uczestniczące (średni wiek=22,06, odchylenie standardowe=2,26; 15 kobiet, 1 mężczyzna, 18 osób niebinarnych) wypełniły internetową ankietę składającą się z pytań otwartych i pytań ze skalą Likerta, aby ocenić język, przydatność, uniwersalność i terapeutyczny wpływ podanych materiałów. Statystyka opisowa i Foucaultowska analiza narracji zostały wykorzystane do analizy odpowiedzi, dając w rezultacie podsumowanie przydatności i dwa narracyjne rozdziały. Powstałe rozdziały, „Destygmatyzacja” i „Rozpoznawanie wielości”, podkreślają potrzebę większego zrozumienia i świadomości na temat wielorakości, gdzie psychoedukacyjne materiały są postrzegane jako pomocne. Inkluzywny język może zmniejszyć stygmę i znormalizować wielorakość jako odpowiedź na traumę. Wraz z większym zrozumieniem, osoby leczące i badające mogą współpracować z młodymi osobami w trakcie pomocy po traumie, zapewniając język i wsparcie dostosowane do wielorakości. Generalnie określenie „części” postrzegane było przez osoby uczestniczące jako problematyczne, ponieważ mogło sugerować, że mnogi system nie współistnieje jako całość. Ponadto opinie na temat tego, jak dużo diagnostycznego języka można i powinno się używać do opisywania wielorakości, lingwistycznie i koncepcyjnie, różniły się między sobą. Co istotne, współczujące podejście było postrzegane jako szczególnie niezbędne dla młodszych „ja” wewnątrz systemu; starszych wiekiem i obecnością, ale często bardziej wrażliwych w społeczeństwie, w którym system przebywa.



• Multiplicity: An Explorative Interview Study on Personal Experiences of People with Multiple Selves, Gergő Ribáry, László Lajtai, Zsolt Demetrovics, Aniko Maraz, 2017. Ostrzeżenie: transfobia.
  Tłumaczenie streszczenia

  Tło i cele: badania w dziedzinie psychologii osobowości polegają na założeniu, że ludzie posiadają jedno „ja”, które składa się z myśli, uczuć i zachowań jednostki, które mogą być wiarygodnie opisane (np. poprzez cechy). Osoby, które identyfikują się jako „wielorakie”, posiadają system wielorakich lub alternatywnych „ja”, które dzielą to samo fizyczne ciało. To jest pierwsze badanie, które eksploruje fenomen wielorakości poprzez ocenianie doświadczeń ludzi którzy identyfikują się jako „wieloracy”.

  Metody: najpierw przeszukano internetowe forum używając określeń „wielorakość” i „wieloraki system”. Opierając się na tym wyszukiwaniu, skontaktowano się z osobami identyfikującymi się jako wielorakie. Wywiady zostały przeprowadzone przez psychiatryczną osobę doradczą, dając w rezultacie portrety sześciu przypadków.

  Wyniki: dyskusje o wielorakości przeprowadzane są na Twitterze, Tumblrze, Google+ i kilku innych osobistych stronach internetowych, blogach i forach zarządzanych przez osoby wielorakie. Według szacunków badania, istnieje 200-300 osób, które udzielają się na tych forach i wierzą, że są wielorakie. Według danych z sześciu wywiadów, wydaje się, że osoby wielorakie posiadają kilka „ja”, które są względnie niezależne od pozostałych i składają się na system osobowości. Każda „zamieszkała osoba” lub „ja” posiada swój własny, unikalny wzór zachowań, który jest wywoływany przez różne sytuacje. Jednakże, osoby wielorakie są niejednorodną grupą pod względem organizacji ich systemu, funkcjonowania pamięci i kontroli nad zamianami pomiędzy różnymi „ja”.

  Wnioski: wielorakość można umieścić na kontinuum pomiędzy zakłóceniem tożsamości a dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości (DID), aczkolwiek większość systemów funkcjonuje względnie dobrze w codziennym życiu. Dalsze badania tego fenomenu są potrzebne, zwłaszcza w kontekście zakresu, w jakim wielorakość może być uznana jako zdrowy mechanizm radzenia sobie.



• Learning to Discern the Voices of Gods, Spirits, Tulpas, and the Dead, T. M. Luhrmann, Ben Alderson-Day, Ann Chen, Philip Corlett, Quinton Deeley, David Dupuis, Michael Lifshitz, Peter Moseley, Emmanuelle Peters, Adam Powell, Albert Powers, 2023.
  Tłumaczenie streszczenia

  Istnieją społeczności, w których częste słyszenie głosów jest powszechne i oczekiwane, i w których potrzeba profesjonalnej pomocy nie jest oczekiwana u osób uczestniczących. Ten artykuł porównuje idee i praktyki tych społeczności. Obserwujemy, że te społeczności wykorzystują kulturowe modele do identyfikowania i wyjaśniania głosopodobnych zdarzeń i że istnieje trochę wspólnych cech tych modeli u wszystkich społeczności. Wszystkie społeczności uczą osoby uczestniczące „rozpoznawać” lub poprawnie identyfikować właściwy głos ducha albo istoty, która mówi. Obserwujemy także, że są mniej więcej dwie metody przekazywane osobom uczestniczącym w celu umożliwienia im doświadczenia duchów (lub innych niewidzialnych istot): ćwiczenie kierowania uwagi ku wewnętrznym doświadczeniom i regularne mówienie do niewidzialnej istoty. Obserwujemy też, że wszystkie z tych społeczności kształtują proces uczenia, w którym umiejętność słyszenia ducha (lub niewidzialnej istoty) zwiększa się z praktyką, i w którym to, co słyszą, z czasem staje się bardziej klarowne. Praktyka – włącznie z praktyką rozpoznawania – w domniemaniu zmienia doświadczenie. Zauważamy także, że pomimo tych wspólnych kulturowych idei i praktyk, istnieje znaczne zróżnicowanie w doświadczeniach – niektóre z nich mogą odzwierciedlać psychotyczny proces, a inne niekoniecznie. Sugerujemy, że głosopodobne zdarzenia w tym konteście mogą być kształtowane przez poznawcze oczekiwanie i trening, równie dobrze jak empiryczną drogę. Sugerujemy także, że osoby naukowe mogłyby przyjrzeć się bliżej tym wspólnym cechom, zarówno jako sposób pomocy tym zmagającym się z psychozą, jak i w celu rozważenia możliwości, że oczekiwania i praktyka może mieć wpływ na doświadczenie słyszenia głosów.



• Tulpas and Mental Health: A Study of Non-Traumagenic Plural Experiences, Jacob J. Isler, 2017.
  Tłumaczenie streszczenia

  Współczesne modele zdrowia psychicznego mocno polegają na założeniu, że tylko jeden przedstawiciel „ja” istnieje w każdym mózgu. Odchylenia od tego modelu pojedynczości w umyśle są mocno stygmatyzowane i często postrzegane jako zaburzone. Ten artykuł przeciwstawia się temu uprzedzeniu, analizując jedną formę mnogości świadomości: tulpomancję. Tulpomancja jest zbiorem technik medytacyjnych używanych do tworzenia i interakcji z tulpami, które są doświadczane jako w pełni autonomiczne i świadome istoty wewnątrz umysłu. Dorobek badań definiujących związek pomiędzy tulpomancją i zdrowiem psychicznym jest rozszerzony poprzez analizowanie wyników ankiet przeprowadzonych w internetowej społeczności tulp. Kwestionariusze badają dwa powiązania poprzednio odkryte u osób należących do społeczności tulp. Pierwsze, występowanie chorób psychicznych, które istnieją u ponad 50% populacji. Drugie, zgłoszenia o poprawieniu się zdrowia psychicznego i zdolności poznawczych, w szczególności u tych zdiagnozowanych z zaburzeniem psychicznym lub neurorozwojowym. Wyniki badania potwierdzają korelację pomiędzy stworzeniem tulpy i postrzeganą poprawą zdrowia psychicznego. Prawdopodobnie nie ma związku przyczynowego pomiędzy tulpomancją a rozwojem psychopatologii. Tulpy są mnogim doświadczeniem, które wydaje się koegzystować z optymalną funkcjonalnością, szczęściem i zdrowiem psychicznym.



• Altered Speech: A case-study of identity-driven speech in a Dissociative Identity Disorder system, Sarah Domin, 2020.
  Tłumaczenie streszczenia

  Socjolingwistyka od dawna była zainteresowana tym, jak język różni się pomiędzy grupami. Te badania były skupione na tym, jak demograficzne czynniki, takie jak klasa społeczna, rasa i region geograficzny zmieniają sposoby mówienia. Jednakże niedawno zwrócono uwagę na wolę jednostek do używania języka jako narzędzia do tworzenia pewnej tożsamości lub persony (np. Podesva 2007; Eckert 1989; Eckert 2008). Te badania są ograniczone ze względu na naturę ich metod, poleganiu albo na jednej osobie z ograniczonym zakresem cech, albo na większej grupie ludzi, gdzie do gry wchodzi więcej zmiennych niż tylko sama tożsamość. Obecne badanie ma na celu rozwiązanie problemu tych ograniczeń poprzez skupienie się na grupie wyjątkowych osób uczestniczących, która pozwala na bardziej kontrolowane badanie i większej liczbie celów. Konkretnie, ten artykuł przygląda się roli tożsamości w socjolingwistycznej różnorodności wysokości tonu, jakości i tempa mowy oraz odrębnych znaczników akcentu u jednej jednostki z wieloma tożsamościami (osoby z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości). Pomimo wyraźnych lingwistycznych różnic, które zostały zauważone przez wiele osób badających dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (DID), niewiele badań skupiło się na fonetycznych lub fonologicznych zmiennych różniących się w jednym systemie. Poprzez badanie tych zmiennych, proponujemy, że różne elementy osobistej tożsamości (włączając w to tożsamość płciową, wiek i seksualność), a także rola osoby alterskiej w systemie, składają się na to, co napędza podejmowane przez nie lingwistyczne decyzje.



• Trauma-related Structural Dissociation of the Personality, Ellert Nijenhuis, Onno van der Hart, Kathy Steele, 2004 – niesławna teoria strukturalnej dysocjacji. Miała duży wpływ na zmianę modelu wielu osobowości na model wielu części osobowości, zawdzięczamy jej zwiększony nacisk na to, żeby traktować nas jako jedną osobę i dehumanizację osób alterskich, a dodatkowo jest często wykorzystywana jako argument przeciwko istnieniu endogenicznych systemów. Pomimo wszystko część systemów odnajduje się w tym modelu i jest on dla nich wartościowy jako pomoc w zrozumieniu swoich doświadczeń. Ostrzeżenie: traktuje fuzję ostateczną jako jedyną opcję leczenia.


• Dissociative Identity Disorder Adult Treatment Guidelines Third Revision, International Society for the Study of Trauma and Dissociation, 2011 – najczęściej używane wytyczne leczenia DID. Niestety chociaż można z nich wyciągnąć wiele dobrego, zawierają trochę szkodliwych instrukcji, których stosowanie może wyrządzić krzywdę systemom na teapii. Ostrzeżenie: kilkukrotnie określają zainwestowanie w wewnętrzne funkcjonowanie swojego systemu „narcystycznym”, traktują fuzję ostateczną jako pożądany rezultat leczenia, którego czasami nie da się ze względu na okoliczności osiągnąć.


• The Molecular Genetics of Dissociative Symptomatology: A Transdiagnostic Literature Review, Ravi Philip Rajkumar, 2022.
  Tłumaczenie streszczenia

  Zaburzenia dysocjacyjne są powszechną i często niezdiagnozowaną grupą zaburzeń psychicznych, charakteryzujących się zakłóceniami w normalnej integracji świadomości, osobowości, emocji i zachowania. Dostępne dowody sugerują, że te zaburzenia powstają z interakcji pomiędzy genetyczną podatnością i stresem, w szczególności traumatycznym stresem, ale niewiele uwagi poświęcono tkwiącym u podstawy genetycznym defektom. W tym artykule, istniejące badania na temat genetyki molekularnej zaburzeń dysocjacyjnych, a także wszystkich klinicznie istotnych dysocjacyjnych objawów nie przekraczających progu zaburzenia, zostają wyczerpująco ocenione w klinicznych i nieklinicznych próbach. Badania powiązań sugerują związek pomiędzy dysocjacyjnymi objawami a genami powiązanymi z serotoninergiczną, dopaminergiczną i peptydergiczną transmisją, neuroplastycznością oraz wrażliwością receptorów wiążacych kortyzol, w szczególności następującą po narażeniu na traumę w dzieciństwie. Badania asocjacyjne całego genomu wyróżniły interesujące nas miejsca powiązane z przekaźnikami wtórnymi w komórkach i integracją synaptyczną. Aczkolwiek te wyniki są niestałe, sugerują one biologicznie wiarygodny mechanizmy, przez króre traumatyczny stres może prowadzić do patologicznej dysocjacji. Ale metologiczne problemy powiązane z definicją fenotypu, mocą badania i braniem poprawki na współwystępujące czynniki ograniczają wartość tych rezultatów, i wymagają one replikacji i poszerzenia w lepiej zaprojektowanych badaniach.



• Sight and blindness in the same person: Gating in the visual system, Hans Strasburger, Bruno Waldvogel, 2015. (Brak publicznego dostępu)
  Tłumaczenie streszczenia

  Przedstawiamy przypadek pacjentki z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości (DID), która – po 15 latach źle zdiagnozowanej ślepoty korowej – krok po kroku odzyskała wzrok w trakcie psychoterapeutycznego leczenia. Na początku tylko kilka stanów osobowości odzyskało widzenie, podczas gdy reszta pozostawała niewidoma. Można było to potwierdzić za pomocą badania elektrofizjologicznego, w kórym potencjały elektryczne będące odpowiedzią na bodźce wzrokowe (VEPs) były nieobecne u niewidomych stanów osobowości, ale były normalne i stabilne u widzących stanów. Zamiana pomiędzy tymi stanami mogła zajść w przeciągu kilku sekund. Zakładamy odgórną modulację aktywności drogi wzrokowej jako neuronową podstawę takiej psychogenicznej ślepoty, być może na poziomie wzgórza. W takim przypadku VEPs nie pozwalają na odróżnienie psychogenicznej ślepoty od organicznego zaburzenia drogi wzrokowej. Podsumowując, psychogeniczna ślepota wydaje się hamować wzrokowe informacje na wczesnym neuronowym etapie.



• Psychobiological Characteristics of Dissociative Identity Disorder: A Symptom Provocation Study, A.A.T. Simone Reinders, Ellert R.S. Nijenhuis, Jacqueline Quak, Jakob Korf, Jaap Haaksma, Anne M.J. Paans, Antoon T.M. Willemsen, Johan A. den Boer, 2006. (Brak publicznego dostępu)
  Tłumaczenie streszczenia

  Tło: osoby z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości (DID) funkcjonują jako dwie lub więcej tożsamości, albo dysocjacyjne stany tożsamości (DIS), kategoryzowane jako „neutralne stany tożsamości” (NIS) i „traumatyczne stany tożsamości” (TIS). NIS hamują dostęp do traumatycznych wspomnień, umożliwiającym tym codzienne funkcjonowanie. TIS posiadają dostęp i reakcje na te wspomnienia. Przetestowaliśmy, czy te DIS wykazują różne psychobiologiczne reakcje na wspomnienie powiązane z traumą.

  Metody: paradygmat prowokacji objawów był używany na 11 osobach z DID w faktorialnym projekcie typu dwa na dwa. Zarówno NIS, jak i TIS zostały wystawione na skrypt z wspomnieniem neutralnym i powiązanym z traumą. Trzy psychobiologiczne parametry były sprawdzane: subjektywna ocena (emocjonalna i sensomotoryczna), sercowo-naczyniowe reakcje (tętno, ciśnienie krwi, zmienność rytmu serca) i regionalny przepływ krwi w mózgu, wyznaczany za pomocą tomografii emisji pozytonu H₂¹⁵O.

  Wyniki: Psychobiologiczne różnice zostały zauważone u różnych DIS. Subiektywne i sercowo-naczyniowe reakcje pokazały znaczące główne i interakcyjne efekty. Dane z regionalnego przepływu krwi w mózgu wykazały, że różne sieci neuronowe są powiązane z różnym przetwarzaniem skryptu neutralnego i powiązanego z traumą wspomnienia u NIS i TIS.

  Wnioski: osoby z DID posiadają przynajmniej dwa różne DIS. Te tożsamości posiadają różne subiektywne reakcje, sercowo-naczyniowe reakcje i wzory aktywacji mózgu w odpowiedzi na skrypt wspomnienia powiązanego z traumą.



• Comparision of brazilian spiritist mediumship and dissociative identity disorder, Alexander Moreira-Almeida, Francisco Lotufo Neto, Etzel Cardeña, 2008. (Brak publicznego dostępu)
  Tłumaczenie streszczenia

  Zbadaliśmy podobieństwa i różnice pomiędzy brazylijskimi spirytystycznymi mediami a północno-amerykańskimi osobami z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości (DID). Dwadzieścia cztery media wybrane spośród różnych spirytystycznych organizacji w São Paulo, Brazylia, zostały przebadane z użyciem harmonogramu badania zaburzenia dysocjacyjnego, a ich odpowiedzi zostały porównane z tymi z osób z DID opisanymi w literaturze. Wyniki spirytystycznych mediów były podobne do opublikowanych danych na temat osób z DID tylko w kwestii występowania u kobiet i wysoka częstotliwość objawów schneideriańskich pierwszej rangi. W porównaniu do jednostek z DID, media wykazywały lepsze dopasowanie społeczne, rzadsze występowanie chorób psychicznych, rzadsze używanie usług związanych ze zdrowiem psychicznym, brak używania leków przeciwpsychotycznych i rzadsze występowanie historii fizycznej lub seksualnej przemocy w dzieciństwie, lunatykowania, drugorzędowych cech DID i objawów osobowości pogranicza. Zatem, mediumizm różnił się od DID posiadaniem lepszego zdrowia psychicznego i dostosowania społecznego oraz odmiennym profilem klinicznym.



• The Illusion of Independent Agency: Do Adult Fiction Writers Experience Their Characters as Having Minds of Their Own?, Marjorie Taylor, Sara D. Hodges, Adèle Kohányi, 2003. (Brak publicznego dostępu)
  Tłumaczenie streszczenia

  Iluzja niezależnego działania (IIA) występuje, kiedy osoba postrzega stworzoną przez siebie fikcyjną postać jako posiadającą niezależne myśli, wypowiedzi i/lub działania. Dzieci często zgłaszają ten rodzaj niezależności w swoich opisach wymyślonych osób towarzyskich. To badanie poświęcone było zakresowi, w jakim dorosłe osoby piszące doświadczają IIA z postaciami, które tworzą dla swoich fikcyjnych historii. Pięćdziesiąt osób piszących historie wzięło udział w wywiadzie na temat rozwoju ich postaci i wspomnień na temat ich wymyślonych osób towarzyskich z dzieciństwa. Dziewięćdziesiąt dwa procent osób piszących zgłosiło przynajmniej trochę doświadczeń IIA. Osoby piszące, które wydały swoje książki, częściej i bardziej szczegółowo opisywały IIA, sugerując, że iluzja może być powiązana z ekspertyzą. Jako grupa, osoby piszące miały wyższe poziomy empatii, dysocjacji i wspomnień wymyślonych osób towarzyskich, niż ogólna populacja.



• Explaining the illusion of independent agency in imagined persons with a theory of practice, Jim Davies, 2021. (Brak publicznego dostępu)
  Tłumaczenie streszczenia

  Wiele mentalnych zjawisk obejmuje myślenie o ludziach, którzy nie istnieją. Wyobrażone postacie pojawiają się w planowaniu, snach, fantazjowaniu, wymyślonych osobach towarzyskich, żałobne halucynacje, słuchowe werbalne halucynacje i jako postaci stworzone w fikcyjnych narracjach przez osoby autorskie. Czasami te wyobrażone osoby są odczuwane jako będące w zupełności pod naszą kontrolą, jak kiedy fantazjuje się o dobrej zabawie na imprezie. W innych sytuacjach postaci są odczywane, jakby były poza naszą świadomą kontrolą. Postaci ze snów, na przykład, są doświadczane przez osoby śniące jako autonomiczne byty i często robią rzeczy, które straszą lub zaskakują osobę śniącą. Niektóre wyobrażone osoby, takie jak postaci w książkach, zaczynają pod świadomą kontrolą osoby autorskiej, ale po upływie czasu mogą zyskać iluzję niezależnego działania. Proponuję wytłumaczenie tych różnic w odbieraniu autonomii: postaci domyślnie są nieautonomiczne, dopóki ich osobowości nie zostają dobrze wyćwiczone. Postaci stają się autonomiczne, ponieważ modelowanie ich myślenia zostało zautomatyzowane, jak ma to miejsce przy wielu innych dobrze wyćwiczonych czynnościach.



• It's just a body: A community-based participatory exploration of the experiences and health care needs for transgender plural people, Susan C. Turell, Christopher Wolf-Gould, Sana Flynn, Silver Mckie, Matthew A. Adan, The Redwoods, 2023. (Brak publicznego dostępu)
  Tłumaczenie streszczenia

  Itnieje bardzo niewiele publikacji na temat życia jednocześnie jako transpłciowi i mnogi system (więcej niż jedna osoba w jednym ciele). To poświęcone społeczności partycypacyjne badanie polegało na wywiadzie z 15 uczestniczącymi systemami. Używając analizy tematycznej, zespół badawczy składający się z zarówno systemów, jak i osób singleckich (jedna osoba żyjąca w swoim ciele) wyróżnił pięć nadrzędnych motywów pojawiających się na przecięciu transpłciowej tożsamości z mnogością. Składają się one z ucieleśnienia, procesów komunikacji, potwierdzanie przecinających się tożsamości, życie w mnogofobicznym i transfobicznym społeczeństwie i życie autentycznie. Każdy system stosował wyjątkowe i skuteczne strategie wewnętrznej komunikacji powiązanej z tożsamościami i ekspresjami płciowymi. Wyłoniły się wskazówki i rekomendacje zarówno dla tych żyjących jako transpłciowi i mnodzy, jak i dla osób klinicznych związanych z medycyną i zdrowiem psychicznym, które chcą zapewnić wspierającą pomoc, która może zminimalizować marginalizację doświadczaną w systemie opieki zdrowotnej i stworzyć więcej możliwości dla sprawiedliwych wyników leczenia.

Wszystkie streszczenia są autorstwa osób przeprowadzających konkretne badania, jedynie tłumaczenia tych angielskich zostały napisane przez nas.