Inne określone zaburzenie dysocjacyjne
Inne określone zaburzenie dysocjacyjne, OSDD (ang. Other Specified Dissociative Disorder), według DSM-V jest diagnozowane u osób posiadających objawy wyróżnionych dysocjacyjnych zaburzeń, które są z jakiegoś powodu niewystarczające do ich diagnozy. W przypadku OSDD osoba stawiająca diagnozę określa ten powód. Jeżeli wybierze nie określać powodu lub nie ma wystarczająco informacji, żeby to zrobić, zamiast tego stawiana jest diagnoza nieokreślonego zaburzenia dysocjacyjnego (UDD, ang. Unspecified Dissociative Disorder). Tak samo jak w przypadku pozostałych zaburzeń dysocjacyjnych, najczęstsza przyczyna OSDD to przeżyte traumatyczne wydarzenia.[1]
Obejrzyj omówienie DID i OSDD na YouTube.
Kryteria diagnostyczne w DSM-5 dla OSDD wyróżniają kilka przykładowych prezentacji tego zaburzenia. Z nich oraz z kryteriów diagnostycznych DDNOS z DMS-IV, zaburzenia zastąpionego w nowszej wersji właśnie OSDD i UDD, wziął się potoczny podział OSDD na cztery typy, który jest wykorzystywany także przez wiele osób ze środowiska psychologicznego. Najbardziej znane i rozpoznawane są OSDD-1a i OSDD-1b.
Wszystkie typy opisujemy wyłącznie w celach informacyjnych. Jeżeli zauważasz u siebie objawy OSDD, skontaktuj się z osobą wykwalifikowaną w leczeniu zaburzeń dysocjacyjnych. Jeżeli nie masz pewności, czy twoje objawy wymagają interwencji, możesz rozwiązać test na zaburzenia dysocjacyjne, który pomoże ci ocenić ryzyko, że cierpisz na OSDD. Dysocjacja jest jak choroba, jeżeli na nią cierpisz, potrzebujesz profesjonalnej pomocy.
OSDD-1
OSDD-1 jest zaburzeniem zbliżonym do dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości, dlatego przy jego diagnozie powinna być spełniona większość kryteriów dla DID. Jego przyczyna tak samo często leży w traumie doświadczonej w dzieciństwie, najczęściej przed ukończeniem jedenastego roku życia. Także charakteryzuje się ono występowaniem wielu osób – osób alterskich – osobowości lub części osobowości w jednym ciele, z tym że albo nie ma pomiędzy nimi bardzo widocznych różnic (OSDD-1a), albo nie występuje pomiędzy nimi kompletna dysocjacyjna amnezja (OSDD-1b), albo w niektórych przypadkach brakuje obu tych rzeczy jednocześnie. Niezwykle rzadko wyróżnianymi typami OSDD są OSDD-1c i OSDD-1d – obydwa charakteryzują się zróżnicowaniem osób alterskich i brakiem zamian, a przy OSDD-1c występuje amnezja[2]. Są one zbliżone do diagnozy częściowego dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości. Granica pomiędzy DID i OSDD jest dość cienka i niektóre systemy mogłyby otrzymać inną diagnozę w zależności od osoby psychologicznej albo w innym momencie swojego życia. Tak samo jak przy DID objawy muszą wywoływać stres lub znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie, nie być częścią szeroko akceptowanej kulturowej bądź religijnej praktyki ani nie mieć swojej przyczyny w spożywaniu substancji takich jak alkohol ani innych schorzeniach. Ze względu na podobieństwo tych zaburzeń leczenie OSDD-1 wygląda prawie tak samo jak przy DID.
OSDD-1a
W przypadku OSDD-1a osoby alterskie często bardzo siebie nawzajem przypominają, ale jednak trochę się od siebie różnią. Najczęstszymi przykładami OSDD-1a są systemy złożone z jednostek alterskich reprezentujących tę samą osobę, ale w różnym wieku, inaczej reagującą na traumę albo wyznającą różne wartości życiowe, np. „ja pracujące” może przedkładać pracę zawodową ponad życie towarzyskie, „ja rodzinne” uważać, że więzi z bliskimi są najważniejsze na świecie, a „ja imprezowe” cenić przede wszystkim dobrą zabawę. Osoby alterskie z OSDD-1a często opisują stosunek do swoich współjednostek słowami: „ja, ale nie ja”. Pomiędzy przynajmniej dwiema z nich musi występować kompletna dysocjacyjna amnezja, potocznie zwana lukami w pamięci – jedna z jednostek nie potrafi sobie przypomnieć nietraumatycznych wydarzeń, które miały miejsce w czasie gdy druga z nich kontrolowała ciało, a które były zbyt istotne, żeby brak wspomnień dało się wytłumaczyć zwyczajnym zapominaniem (zobacz objawy dysocjacyjnej amnezji).
Grafika stworzona przez craiyon
OSDD-1b
OSDD-1b charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem osób alterskich – mogą mieć one różne osobowości, płcie, orientacje, zainteresowania, koordynację ruchową, a nawet ostrości wzroku czy alergie. Jeżeli kompletna dysocjacyjna amnezja jest obecna, dotyczy ona wyłącznie wydarzeń traumatycznych. W stosunku do codziennych wydarzeń występuje jedynie amnezja częściowa, zazwyczaj niewielka, wraz z amnezją emocjonalną – osoby alterskie pamiętają wszystko, co działo się w czasie kontrolowania ciała przez inną osobę, ale są emocjonalnie odłączone od tych wspomnień (czują, że to nie jest ich wspomnienie, mogą też pamiętać zdarzenia, ale nie pamiętać towarzyszących im emocji) i częściej zapominają drobne szczegóły, niż w przypadku swoich własnych wspomnień.
OSDD-2
OSDD-2 charakteryzuje się zaburzeniem tożsamości spowodowanym długim, intensywnym i przymusowym perswadowaniem, na przykład praniem mózgu, torturami, uwięzieniem z powodów politycznych czy zwerbowaniem do sekty. Te wydarzenia mogą spowodować długotrwałe zmiany w tożsamości pokrzywdzonej osoby lub pozostawić ją w niepewności na temat jej własnej tożsamości.
OSDD-3
W przypadku OSDD-3 osobie badanej towarzyszą poważne objawy dysocjacji, obecne bezpośrednio po traumatycznym lub stresującym wydarzeniu zazwyczaj przez krócej niż miesiąc, a czasami nawet tylko kilka dni lub godzin.
OSDD-4
OSDD-4 to dysocjacyjny trans, który nie jest częścią szeroko akceptowanej kulturowej lub religijnej praktyki. W czasie transu osoba badana całkowicie lub częściowo traci świadomość swojego otoczenia i nie odpowiada na zewnętrzne bodźce. Mogą temu towarzyszyć stereotypowe zachowania, których osoba nie jest w stanie kontrolować, albo czasowy paraliż lub utrata świaomości.